संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री सुदन किरातीले दलितमाथिको विभेद अन्त्य गर्ने उद्देश्यले बनाइएका कानुन भए पनि कतिपय अवस्थामा संस्कृतिका कारणले बाधा भइरहेको बताएका छन् ।

नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठान, हस्तकला र समसामयिक चित्रकला विभागको सहकार्य र सामरी उत्थान सेवा केन्द्रको आयोजनामा ‘जात व्यवस्था र यौनिकताः कलाप्रतिरोध’ शीर्षकको कला प्रदर्शनीको शुभारम्भ कार्यक्रममा उनले यस्तो बताएका हुन् ।

कार्यक्रममा उनले भने, ‘दलित आयोग बनेको छ, कतिपय कुराहरु संविधानमा प्रष्ट पनि भएको छ, तर व्यवहारमा कार्यान्वयन गर्ने सन्दर्भमा हजारौं वर्षदेखि भोग्दै आएको संस्कृति अहिले पनि बाधक छ । कानूनभन्दा पनि संस्कृति हावी भएर अहिले पनि गाउँगाउँमा, समुदायमा, जनजनमा यो उत्पीडन छ यसको अन्त्य हामीले एकजुट भएर गर्न जरुरी छ ।’ यी सबै समस्याको समाधान राजनीतिले नै गर्ने भन्दै उनले हो तर अधिकारको आन्दोलनमा कमी देखिँदा अलमल जस्तो भएको बताए ।

उनले भने, ‘जातीय उत्पीडनको कुरा गर्दा आर्थिक उत्पीडनको वास्ता नगर्ने, एउटा पक्षमा मात्रै केन्द्रीत हुँदा हामीले प्राप्त गर्न पर्ने अधिकारमा कमजोर भयौं । आन्दोलनलाई संयुक्त रुपमा मोर्चाबाट अगाडि लान सक्ने हो भने यो सशक्त र प्रभावकारी हुन्छ ।’

जात र लिङ्गको आधारमा समाजमा चरम विभेद भइरहेको भन्दै उनले भने, ‘त्यसप्रति नेपाल सरकारको तर्फबाट पश्चातापसहित क्षमा माग्न चाहन्छु । समयसँग तुलना गरेर हेर्दा केही सहज भएकै छ, तर पनि उत्पीडित समुदायको जीवन व्यवहारमा जाँदा अहिले पनि हामी जङ्गली युगमै छौं कि भन्ने अनुभूति पनि हुन्छ । समुदायभित्रै गएर हेर्ने हो भने मात्रै धेरै काम गर्न बाँकी रहेको अनुभूति हुन्छ ।’