नेकपा एमालेका महासचिव ईश्वर पोखरेलले पार्टीभित्र विभिन्न कारणले सिर्जना भएका अन्तरविरोधमा नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले सेकतापका गरेका कारण वर्तमान स्थिति उत्पन्न भएको बताएका छन्। पार्टी अध्यक्ष एवं महासचिवले भेला नगर्न दिएको निर्देशन विपरित वरिष्ठ नेता माधव नेपाल र नेता झलनाथ खनाल पक्षले राष्ट्रिय कार्यकर्ता आयोजना गरेको सन्दर्भमा उनले यस्तो टिप्पणी गरेका हुन्। अन्तरविरोधहरुमा खेलेर ढाडमा टेकेर टाउकोमा हान्न अभ्यस्त दाहालले एमालेभित्रका अन्तरविरोधलाई प्रयोग गरेको दाबी उनको छ। मुलुकको पछिल्लो राजनीति परिस्थितिका बारेमा पोखरेलसँग गरेको कुराकानीः

नेकपा एमालेभित्र अहिले के भइरहेको छ?

नेकपा एमालेभित्र भएका कुरा सार्वजनिक नै भईरहेको छ। तर यसको कारण बुझ्न खोज्नुभयो भने त्यसका दुईवटा पाटा छन्। पहिलो पाटो भनेको हिजो नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्रको बीचमा जुन किसिमले पार्टी एकीकरण भएको थियो, स्वरुपमा हेर्दा त्यो अत्यन्तै राम्रो थियो किनभने जनता र कार्यकर्ताले चाहेको, राष्ट्रिय आवश्यकता पनि पुरा हुने। राजनीनिक स्थायीत्वका लागि त्यसले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ भन्ने हाम्रो अनुमान थियो। तर सारमा के भयो भन्दा विचारलाई व्यवस्थित गर्ने काम अलिकति भएको थिएन। संगठनलाई व्यवस्थित गर्ने काम भएको थिएन र नेतृत्वको मामिलामा व्यवस्थित गर्ने काम भएको थिएन।

विगतमा किन आलोकाँचो निर्णय भयो?

किन त्यस्तो भयो त भन्दा पार्टी एकीकरण गर्ने सन्दर्भमा जुन नेतृत्व केन्द्रहरु थिए, ती केन्द्रहरुमा रहेका आग्रहहरु हावी भए । त्यो आग्रहहरु हावी भएका कारणले त्यो महान र पवित्र एकता परिपक्व हुन नपाई सम्पन्न भएको थियो। त्यस कारणले के भन्न सकिन्छ भने यो एकताको बेलामा जुन भ्रुणहरुमा समस्या थिए, त्यही समस्या प्रकट भयो अहिले । त्यसको उत्कर्षमा अहिले पुगेको बुझ्न सकिन्छ।

अर्को कारण भनेको नेकपा एमालेभित्र हिजोदेखि नै लोकतान्त्रिक अभ्यास गर्ने नाममा पक्षधरता, गुटबन्दीको स्थिति थियो। त्यो गुटबन्दी माथिदेखि तलसम्म नै थियो, त्यसलाई व्यवस्थित गरिसकेका थिएनौं। त्यही व्यवस्थित गरिन नसकेकै अवस्थामा हामी एकताबद्ध भयौं। एकतावद्ध भएपनि पूर्व घटकहरु भित्र रहेको अन्तरविरोधहरु चलायमान नै थिए। त्यही अन्तरविरोध दुरुपयोग भयो र अहिले यो स्थिति आएको हो। त्यसकारणले अहिले जे भएको छ यसको पृष्टभूमिमा यो कारण हो भनेर बुझ्नुपर्छ। कारण ठिक ढंगले नबुझ्ने हो भने समाधान के हुन्छ भनेर भन्न सकिँदैन।

केही कमजोरीका कारण आज यो अवस्था सिर्जना भयो भन्नुभयो, अब कसरी समाधान गर्नुहुन्छ?

समाधान के हो भने अहिले जुन उचाईमा हामी पुगेका छौं, यही उचाईमा चुनौतिहरु पनि आए। जुन उचाईमा चुनौतीहरु आएका छन्, यही उचाईमा चुनौतीको सामना गर्ने सामर्थ्य पनि हामीले आर्जन गर्नुपर्छ। त्यो सामर्थ्यको लागि एउटा भावनात्मक आधार भनेको कम्युनिष्ट पार्टीलाई एकतावद्ध बनाउनुपर्छ यो राष्ट्रको आवश्यकता हो। जनताको आवश्यकता हो । विगतमा हामी जो जसले कमी कमजोरी गरेको भएतापनि त्यसलाई एउटा वस्तुनिष्ट भएर त्यसको आत्मसमीक्षा पनि हुनुपर्छ। आत्मसमीक्षा गर्दा आफ्ना कमीकमजोरीहरुलाई रियलाईज गर्दा सानो भईंदैन, कमजोर भईंदैन। झन त्यसले शक्ति प्राप्त हुन्छ।

म सबै साथीहरुलाई के भन्न चाहन्छु भने आज यतिबेला नेकपा एमालेको नाममा जे जस्ता कुराहरु भईरहेका छन्, त्यो बढो दु:खद छन्। जनता र कार्यकर्ताले मन नपराउने कुराहरु हुन्। ती मन नपराउने कुरा चाहीँ हामीले बन्द गर्नुपर्छ र नयाँ स्तरमा एकताको लागि पहल र प्रयत्न गर्नुपर्छ। एकताको कुरा गरिरहँदा हामीले के अठोट र संकल्प गर्नुपर्छ भने आन्दोलनलाई नयाँ उचाई प्रदान गर्नु हाम्रो कर्तव्य हो। पार्टीलाई पनि नयाँ ढंगले निर्माण गरेर अगाडि बढाउनुपर्ने हाम्रो कर्तव्य हो। यो कर्तव्य हाम्रो कुनै बैयक्तिक ढंगले या कुनै टिम विशेषको मात्रै कुरा होइन। यो राष्ट्रिय आवश्यकता हो। त्यस कारणले कमीकमजोरी भए हामी आफैंबाट भए, अब यसलाई सच्याउने आँट पनि हामी आफैंले गर्नुपर्छ।

वैज्ञानिक हिसाबले हेर्दा यसमा कुनै एउटा पक्ष निरन्तर गलत र कुनै एउटा पक्ष निरन्तर सही कदापि हुँदैन होला नि?

यो गल्ती कमजोरीको कुरा मात्रै होइन। पार्टी वा नेता, निर्णय, नीति ,जुनसुकै कुरालाई पनि सतप्रतिशतमा बुझ्नुहुँदैन। सापेक्षतामा बुझ्नुपर्छ । प्रतिशतमा बुझ्नुपर्छ।कमीकमजोरीहरु भएका हुन सक्छन्। कहीँ धेरै मात्रामा कमजोरी भएका हुन सक्छन्। कहीँ कमै होलान्, तर गम्भीर कमजोरी के हुन् भनेर बुझ्नुपर्छ। गम्भीर कमजोरी भएपनि त्यो नेकपा एमालेभित्र कै साथीहरुबाट भएका हुन्। त्यसलाई सच्याउने आँट गर्नुपर्छ। त्यो साहस गर्नुपर्छ। मैले अघि नै भनेँ, कमजोरी सच्याएर मान्छे सानो भईंदैन। यसले आन्दोलनलाई नै बल पुग्छ र व्यक्तिलाई पनि उसको मोरल हाई पनि हुन्छ। त्यो गर्नु जरुरी छ। के गर्न हुने र के गर्न नहुने भन्ने कुरा त केही आधारभूत सीमारेखाहरु त हुन्छन् नि। जस्तो पार्टी अध्यक्ष निर्वाचित भएर केपी ओली आउनुभयो। पूर्व पार्टीको महाधिवेशनमा निर्वाचित भएको अध्यक्षको नाताले एकीकृत पार्टीको अध्यक्षको रुपमा उहाँ आउनुभयो। अब अर्को पार्टी नेकपा माओवादी केन्द्रको अध्यक्ष भएको नाताले प्रचण्ड आउनुभएको थियो। यो दुईवटा अध्यक्षको विशेष व्यवस्था हामीले गर्यौं।

अब अचम्म कुरा के हो भने महाधिवेशन चैतमा गर्ने भनेको छ। छिट्टै गर्ने हो भने विशेष महाधिवेशन फागुनमै गरौं। त्योभन्दा अझै छिटो हो भने माघमा नै गरौं। अध्यक्ष केपी ओलीले म महाधिवेशनमा अध्यक्ष उठ्दिन। महाधिवेशनको तयारी गरौं, अनि त्यो नगरिकन बीचमै अध्यक्ष हट्नुपर्छ भनेर धक्का मारेर हटाउने खालको कुरा भो भने त्यो कस्तो देखिन्छ? त्यो कुनखालको कमजोरी? त्यो कुन खालको गल्ती? त्यो हामीले बुझ्नु जरुरी छ।

एउटा पार्टीको दुईवटा समूहले आफूलाई बैधानिक भनिरहेका बेला आम जनताले कसलाई के हेरेर सही मुल्यांकन गर्ने?

देशभरीका पार्टी कार्यकर्ताले यी विगतमा भएका कुराहरुलाई कसरी मुल्यांकन गर्ने? यो आज वस्तुनिष्ट समीक्षा गर्नुपर्छ। आत्मालोचना गरिरहनुपर्छ भनिरहँदा यी विगतका कुरा हेर्न जरुरी छ।

अर्को कुरा निर्वाचनका बेलामा नेकपालाई भोट दिने भनेर हामीले बामगठबन्धन बनायौं। त्यसबेला हामीले तात्कालिन नेकपा एमालेको तर्फबाट र माओवादी केन्द्रको तर्फबाट पनि प्रधानमन्त्री केपी ओली भनेरै लडियो। विभिन्न कारणले केपी ओलीको प्रतिष्ठा र लोकप्रियताको कुरा थियो। त्यसैले पनि उहाँ बिजयी बन्नुभयो। हाम्रो पार्टी बिजयी बन्यो। संसदीय दलको नेता सर्वसम्मत हुनुभयो। संसदीय दलको नेता भएपछि प्रधानमन्त्री बन्नुभयो। माओवादी केन्द्रले पनि प्रधानमन्त्रीको रुपमा उहाँलाई नै प्रस्तुत गर्यो। दुई बर्ष वित्न पाएको छैन बीचैमा प्रधानमन्त्री छोड्नुपर्छ भनेर धक्का मारेर हटाउने जस्तो खालको कुरा गर्यो भने कस्तो देखिन्छ? यो कुरा कुन तहको बदनियतिपूर्ण कुरा हो भनेर भन्नुपर्छ।

वरिष्ट नेता माधव नेपाल पक्षले त नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी माओवादीको एकता विथोल्ने काम पनि प्रधानमन्त्री ओलीबाट भएको भन्ने दाबी गर्दे आएको छ। त्यसलाई स्वीकार्नुहुन्छ?

कात्तिक २८ गते एउटा अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालको तर्फबाट अर्को अध्यक्ष केपी ओलीलाई अभियोग लगाईयो। त्यो अभियोग अत्यन्तै संघीन छ। त्यो अभियोगले पार्टी अध्यक्ष र प्रधानमन्त्री हुनका लागि मात्रै नालायक होइन केपी ओली, पार्टी सदस्य पनि रहन नसक्ने। त्यत्तिमात्रै होइन फौजदारी अभियोग लगाएर दण्डित गर्नुपर्ने खालका अभियोग, एउटा संघीन अभियोग लगाईसकेपछि एकताको जग कसरी कायम रहन सक्थ्यो? त्यो जग कसरी टिक्न सक्थ्यो? त्यस्तोबेलामा प्रधानमन्त्री पार्टी अध्यक्ष केपी ओलीले आफैं खुमलटारमा गएर पुष्पकमल दाहालाई भन्नुभयो, तपाईंले जुनखालको अभियोग लगाउनुभएको छ यो अभियोगलाई म अस्वीकार गर्छु तपाईंले फिर्ता लिनुहोस्। पार्टीका आन्तरिक समस्याका बारेमा छलफल गरौं। यदि गर्नुहुन्न भने आधा शताब्दीको मेरो राजनीतिक जीवनमाथि धावा बोलेपछि मैले प्रतिवाद गर्नुपर्छ। जनता न्यायाधीश हुन्। न्याय दिने जनतासँग मैले जानुपर्छ भनेर उहाँले बताउनुभयो। तर त्यसलाई गम्भीरताका साथमा लिइएन।

कुरो के हो भने अन्तरविरोधहरुमा खेलेर ढाडमा टेकेर टाउकोमा हान्न अभव्यस्त पुष्पकमल दाहाल हुनुहुन्थ्यो। पूर्व एमालेभित्र विभिन्न कारणले श्रृजना भएका अन्तरविरोधहरु थिए। त्यही अन्तरविरोधलाई प्रयोग गरेर उहाँ अगाडि बढ्न चाहनुभयो। दुर्भाग्यले त्यसबेलाका नेकपा एमालेका नेताहरु पनि हिजोदेखिका संञ्चित अन्तरविरोधहरुलाई पुष्पकमल दाहाल जीको सेकताप प्राप्त गरेर अगाडि बढाउन खोज्नुभयो जस्तो लाग्छ। यो आरोप होइन। मेरो बुझाई हो।

यो बीचमा धेरै राजनीतिक घटना भए, अबको कार्यदिशा के हो? 

हिजो नेकपा भएको कालमा जेसुकै भएको होस्। अब त २०७५ साल जेठ २ गतेको अवस्थामा हामी आइपुग्यौं। अर्थात् माओवादी केन्द्र आफ्नो हिसाबले अगाडि बढ्ने भयो र नेकपा एमाले आफ्नो ढंगले अगाडि बढ्ने भयो। त्यो पूर्व अवस्थामा आईसकेपछि अब नेकपा एमालेलाई सुदृढ गर्नका लागि कसरी जाने भन्ने हिसाबले सोच्नु जरुरी छ।

गाउँघरतिर घरझगडा धेरै हुन थाल्यो भने मानो छुट्याउने चलन छ। अहिले मानो छुट्याएर घर झगडा मिलाउन सकिँदैन?

तनावका साथ छलफल गर्नुपर्ने विषय नै हो जस्तो लाग्दैन मलाई। सामान्य निजी पारिवारिक विषयमा पनि आजकल श्रीमान् श्रीमतीबीच सम्बन्ध राम्रो भएन भने सल्लाह गरेरै अब तिम्रो हाम्रो यो जोडी नचल्ने भो अब हामी अलग–अलग रहौं भनेर भन्छन् रे, त्यो अभ्यास पनि प्रारम्भ भएको छ। राजनीतिमा त के भो र? राजनीति यही समाजमा गर्ने हो। हाम्रा योग्यता र अयोग्यता यही समाजका मानिसहरुले जज गर्ने हुन्। त्यस कारणले यदि सम्बन्ध कायम नरहन सक्दा त सल्लाहाले नै गर्दा भईहाल्छ केही पनि फरक परेन।

अब त्यसमा चाहीँ सम्बन्धीत पक्षहरु जोजो छौं, हाम्रो व्यवहार नचल्ने भयो। व्यवहार नचल्ने भएपछि आ–आफ्नो गरौं है भन्ने खालको कुरो हुन्छ नि। त्यसो भन्न पनि सकिन्छ। अब हेरौं कसरी जान्छ?

नेकपा एमालेको महासचिवको नाताले म के भन्न चाहन्छु भने हामीले त्यसो गर्नुभन्दा पनि अहिलेको अवस्थामा भर्खर आफ्ना कमीकमजोरीहरु के हुन् ती कमीकमजोरीहरु सच्याउने, आत्मसमिक्षा गर्ने, यसलाई जीत र हारको विषय बनाउनुहुँदैन। हामीले गल्ति गर्यौ, हामीले नै गर्यौं। ठीक गर्यौं हामीले नै गर्यौं।गल्ति कमजोरीको नोक्सानी हामी सबैले नै व्यहोर्नुपर्छ। लाभका अंसियार पनि हामी आफैं हौं। 

दोश्रो कुरा यो नै सबैभन्दा उत्तम र गर्नुपर्ने कुरा हो। म सबै साथीहरुलाई यही आग्रह गर्न चाहन्छु। त्यसलाई कुनै तनावमा इरिटेसनमा र कुण्ठा पालेर, द्वेष भावका साथ प्रस्तुत नभईकन लागेका कुरा खुलस्त भन्नुपर्छ। त्योभन्दा फरक ढंगले जानुहुँदैन। कमीकमजोरी छन् भने पनि वीथ डिउ प्रोसेस सच्याउने केके कुरा हुनसक्छ सच्याउनुपर्छ। यसरी जानुपर्छ भन्ने मलाई लाग्छ। होइन यदि त्यसरी जान नसक्ने हो भने पनि किन हामीले तँतँ मम गरिरहन पर्यो र? राजनीति आफ्नो स्वेच्छाले गर्ने हो। एउटा मान्यतालाई लिएर हामीले राजनीति गर्ने हो। देश र जनताको नाममा राजनीति गर्ने भनिसकेपछि के गर्दा इजअफ माइण्ड (मनको चैन) हुन्छ। त्यस अनुरुप गर्न सकिन्छ।

बुधबारको संसदीय दलको बैठकमा उहाँहरु (नेपाल पक्ष) नआउने कुरा छ, तपाईंहरु के गर्नुहुन्छ? 

नेकपा एमालेको नवौं महाधिवेशले निर्वाचित गरेको अध्यक्ष केपी ओली। निर्वाचित गरेको महासचिव म। हाम्रो विधानले अध्यक्ष र महासचिवले कार्यकारी हैसियतले भूमिका खेल्छन्। अध्यक्ष र महासचिवको तर्फबाट नै बैठक बोलाइएको हो। संसदीय दलको बैठक दलको नेताको तर्फबाट पार्टी अध्यक्ष प्रधानमन्त्री जीले बोलाउनुभएको हो। त्यो बैठकमा आउनु सबैको कर्तव्य हो। बैठकमा हामीले बोलाएका छौं उहाँहरु आउनुहुन्छ। त्यस विषयमा पनि आवश्यकता अनुसार छलफल हुन्छ। 

विशेष बैठक भनेर हामीले फानुन २८ गते गरेका थियौं। विशेष बैठक किन जरुरी थियो भने नेकपा एमालेको विधानलाई यजइटइज राखेर बैठक नै गर्न सकिँदैन्थ्यो। त्यस कारणले पनि विशेष बैठक भनेर गर्नुपर्थ्यो। बाधा अड्काउ फुकाउने केही केही बैठकहरु नगरी नहुने थियो। त्यो गरिसकेपछि बैठक औपचारिक ढंगले जान सक्थ्यो। अध्यक्ष र महासचिवको हैसियतमा त्यो बैठक आयोजना भयो। त्यो बैठकले मुलतः ७ गतेको केन्द्रीय कमिटीको पूर्ण बैठकमा प्रस्तुत गर्ने एजेण्डाहरु तयार गरेको हो। त्यो प्रस्ताव त्यो चैत ७ को बैठकमा प्रस्तुत गरिन्छ।

दुई समूहको आ–आफ्नो अडानले आफ्ना कार्यकर्ता कतै भड्किएलान् कि भन्ने चिन्ता छैन? कसरी बुझ्ने एमालेको सामान्य मतदाताले?

यो हाम्रो पार्टीको जीवन कस्तो छ भने हामीले अनेक उतारचढाव झेलेका छौं। उतारचढाव भोगेका छौं। हामीसँग एकता, फुट अनि जुटका पनि अनुभव छन्। एकता गर्दाको अनुभव पनि छ। एकता टुटेर दुख पाएको अनुभव पनि छ हामीसँग। अनि ती अनुभव प्राप्त गरेका नेता साथीहरु पनि हुनुहुन्छ हामीसँग। हाम्रो पार्टीले अनेक खालका उतारचढावहरु झेल्दै आएको छ। हामीले यस्तो अप्ठ्यारो अवस्थामा धैर्यता राख्नुपर्छ, संयमता राख्नुपर्छ। एकले अर्कालाई आरोप लगाउने जस्तो मात्रै कुरा गर्नुहुँदैन। हामीले यतिबेला पार्टी आन्दोलनलाई अगाडि बढाउने विषयमा नयाँ ढंगले छलफल गर्नुपर्ने जरुरी छ।

आज नेकपा एमालेको जीवनमा देखा परेको यो कुराले हामीलाई यो पार्टीको नेतृत्वमा अगाडि बढेको आन्दोलनलाई कसरी अगाडि बढाउने, यसमा आधारित भएर पार्टीलाई कसरी अगाडि बढाउने? हाम्रो पार्टीको राजनीतिक कार्यदिशा र पार्टी निर्माणको दिशा के हो? त्यसमा केन्द्रीत भएर बहस छलफल केन्द्रीत गर्ने। हामीले कुनै पनि किसिमको अधिनायकवाद मञ्जुर गर्दैनौं भन्छौं। हाम्रो संगठनात्मक सिद्धान्तमा कतिपय अधिनायकवादको गन्ध आउने केही कुरा छन् भने त्यो अभ्यासलाई पनि पुनः व्यवस्थित गर्नुपर्ने जरुरी छ। पार्टीले सरकार सञ्चालन गर्ने भनेको कुन किसिमले हो? हाम्रो जस्तो देशको विशिष्ठ अवस्थामा पार्टीले सरकार चलाउने भन्नाले के–के कुरामा ध्यान दिनुपर्छ भन्ने कुरालाई ख्याल गर्नु जरुरी छ र लोकतान्त्रिक अभ्यासको नाममा हामीले विगतमा जे–जे कुरा गरेका छौं, त्यसलाई पनि रिभिज गर्नुपर्ने जरुरत छ।

नेकपा एमालेभित्र अहिले देखिएको अन्तरसंघर्षको निकासले कस्तो स्वरुप लिन्छ? महासचिवको हैसियतले के भन्नुहुन्छ?

देशभरीका कार्यकर्ता र नेकपा एमालेलाई माया गर्ने सबै साथीहरुलाई भन्न चाहन्छु यतिबेला उत्तेजना र आवेशबाट होइन ,संयमता धैर्यताका साथमा हामीले अगाडि बढ्नुपर्छ।  विगतका अनुभवहरुलाई पनि सम्झना गर्नुपर्छ। पार्टी एकता सबैभन्दा ठूलो चीज हो। एकतामा आँच नपुगोस् भन्नका लागि हामी सबैले संयमता धैर्यताका साथ अगाडि बढेर, अब नयाँ ढंगले पार्टी आन्दोलनलाई कसरी अगाडि बढाउने, यो चुनौतीलाई कसरी सामना गर्ने भन्ने बारेमा सोच्नुपर्छ। सबै साथीहरुलाई म भन्न चाहन्छु, चुनौतीको गर्भभित्र अवसरहरु नि लुकेका हुन्छन्। त्यो अवसरलाई चिर्नुपर्छ। त्यो अवसरलाई सदुपयोग गरेर अगाडि बढ्ने काम गर्नुपर्छ। 

भिडियाे: