योगमा, हामी शरीरलाई पाँचवटा आवरण वा पत्रहरूमा हेर्दछौँ । भौतिक शरीरलाई अन्नमयकोष भनिन्छ । अन्न अर्थात् भोजन, त्यसैले यो भोजनबाट बनेको शरीर हो ।
धेरैलाई लाग्न सक्छ,चिसो मौसममा सुन्तला खाँदा चिसो र रुघाखोकी लाग्न सक्छ । तर सुन्तलाले हामीलाई यिनै समस्याबाट जोगाउँछ ।
औषधी, भाषा शास्त्र, व्याकरण, गणित, खगोलशास्त्र, ब्रह्माण्डविज्ञान, सङ्गीत र अन्य विषयहरूमा अत्यन्तै निपुण रहेका पतञ्जलि प्रसिद्ध १८ सिद्धहरू, ऋषिहरू एवं बुद्धिजीविहरूमध्ये एक आत्मज्ञानी महापुरुष थिए।
यदि तपाईं एक्लै हुँदा पनि दिक्क मान्नुहुन्छ भने, अवश्य नै तपाईं खराब सङ्गतमा हुनुहुन्छ ! दिन बित्दै जाँदा, तपाईं दुःखी महसुस गर्नुहुन्छ भने, तपाईं एकदमै खराब सङ्गतमा हुनुहुन्छ।
कुनै व्यक्तिलाई आफ्ना मान्यता र विश्वासहरूको घेराले बनेको आफ्नो मानसिकताबाट बाहिर निस्किन तथा आफ्नो जीवनको आधारभूत पक्षबारे नै पूरै अनभिज्ञ रहेको कुरा स्वीकार गर्नको निम्ति विशाल हिम्मत चाहिन्छ।
अचेल सामान्यतया मानिसहरूले योग भनेको शारिरिक व्यायाम हो भनेर गलत रूपमा बुझेका छन्— योग शारीरिक व्यायाम होइन। "योग" को शाब्दिक अर्थ "मिलन" वा "एक हुनु" हो।
रुद्राक्ष विशेष किसिमको वृक्षको दाना हो। साधारणतया, यो पहाडी क्षेत्रहरूको निश्चित उचाइमा वा हिमालयमा पाइन्छ। अचेल नेपाल, बर्मा, थाइल्यान्ड र इन्डोनेशियामा रुद्राक्षको वृक्ष पाइन्छन्।
अध्यात्मको चर्चा गर्दा, आत्मा–परमात्माको चर्चा गर्दा, अस्तित्वको चर्चा गर्दा अनि मौनताको चर्चा गर्दा हामीले जुन शब्दहरु प्रयोग गर्छौं, आखिर ती सबै शब्दहरु अत्यन्तै कमजोर सावित हुन्छन्।
भाइरसहरू हाम्रो जीवनमा पहिलो पटक आएका होइनन्। वास्तवमा भन्नुपर्दा, हामीभित्र अथाह मात्रामा ब्याक्टेरिया र भाइरसहरू हुन्छन्।
यदि शरीरले राम्रोसँग काम गरिरहेको छ भने, हामी त्यसलाई स्वास्थ्य भन्छौँ। अन्यथा, हामी त्यसलाई रोग भन्छौँ। जब तपाईं आनन्दित रहनुहुन्छ, तपाईंको भौतिक शरीर सबैभन्दा उत्तम तरिकाले काम गर्दछ। त्यसबेला, यो स्वतः ठीक अवस्थामा रहनेछ।
हामी सदैव कुनै कुराबाट कसरी छुटकारा पाउने भनेर सोचिरहेका हुन्छौँ। तपाईं कुनै पनि कुराबाट जबर्जस्ती छुटकारा पाउन सक्नुहुन्न।
तपाईंहरूमध्ये केहीले ऊर्जालाई अनुभव गर्नुभएको पनि हुन सक्छ। अरूहरूले यो सजिलै अड्कल लगाउन सक्छन् कि शरीर, मन र भावनाहरूले काम गर्नका लागि त्यसको पछाडि ऊर्जा हुनैपर्छ।
संस्कृतिमा हामी जे-जति चीजहरू गर्छाैं, त्यसको एउटा वैज्ञानिक पक्ष रहेको छ। हाम्रो संस्कृतिमा भोजनको सन्दर्भमा पनि उत्तिकै ध्यान दिइएको छ। हामी के खान्छौँ भन्ने मात्र नभई कसरी खान्छौँ भन्ने कुराले समेत निकै महत्त्व राख्दछ।
योगको अभ्यास गर्दा केही महत्त्वपूर्ण पक्षहरूमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ। यहाँ ती पक्षहरूमा चर्चा गरिएको छ, जसले योगको अभ्यास गर्दा सहायता गर्छन्।
तपाईंले कस्तो किसिमको खाना खानुपर्छ भन्ने कुरा, भोजनबारे तपाईंको सोचाइ कस्तो छ अनि तपाईंका मूल्य र मान्यताहरू के–कस्ता छन् भन्ने विषयमा निर्भर रहनु हुँदैन— बरु, शरीरले के चाहन्छ भन्ने कुरामा निहित रहनुपर्छ।
हामीले यो बुझ्न जरूरी छ कि आखिर डिप्रेशन (उदासीपन) के हो ? तपाईं उदास रहनुभयो भने, तपाईंभित्र के भइरहेको हुन्छ ? यसलाई मुलभूत रूपमा हेरौँ
दीपावली मनाइनुको विभिन्न सांस्कृतिक कारणहरू छन्, तर ऐतिहासिक रूपमा यसलाई नरक चतुर्दशी भनिन्छ, किनकि यस दिन एकदमै क्रुर राजा नरकासुरलाई कृष्णले वध गरेका थिए।
मानिसको मांसपेशी–प्रणाली असाधारण छ। हाम्रा मांसपेशीहरूले अद्भुत काम गर्न सक्छन्। मांसपेशीहरूले काम गर्ने क्षमतालाई बढाउन तिनलाई बलियो एवं एकदमै लचिलो राख्नुपर्ने हुन्छ।
तपाईंमा विभिन्न प्रकारका विचारहरू र भावनाहरू आउँदा, तपाईंको श्वासको ढाँचा भिन्न-भिन्न स्वरूपहरूमा बदलिन्छ।
विभिन्न अनुसन्धानले गहिरो र सचेत श्वाप्रश्वास क्रिया शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यका लागि कसरी फाइदाजनक हुन्छ भनी देखाएको छ। श्वासप्रश्वास स्वेच्छिक र अस्वेच्छिक दुवै कार्य हो। यो अचेत र सेचत दुवै हिसाबले भइरहेको हुन्छ।
कालो कपाललाई विस्तारै सेतोले छोप्दैछ। रातो टिसर्ट, घाँटीमा पहेँलो गेडीको माला। छेउमा छन् ढुंगा र काठले अड्डाइएको चान। त्यहीँ चानमा बुन्छिन्, राडीपाखी।
ध्यान सबैका लागि उपलब्ध सरल अभ्यास हो, जसले तनाव घटाउने, शान्तपना तथा स्पष्टता बढाउने र खुसी प्रवर्द्धन गर्छ। कसरी ध्यान गर्ने भन्ने विधि सीधा छ र यसबाट चाँडै फाइदा आउँछ।
विशेष गरी इन्स्टाग्रामको समेत स्वामित्व रहेको फेसबुकले गरेको अध्ययनअनुसार अत्यधिक फेसबुक साइट चलाउने किशाेरकिशोरीमा दृश्यको समस्या देखिएको थियो। यसका साथै उनीहरू डिप्रेसन, खानपानमा अरुचिजस्ता समस्याको जोखिममा रहेका थिए।
उचित काम र जीवनबीच सन्तुलन खोज्नु हामीकहाँ कुनै नौलो विषय होइन। तर, कोभिड-१९ महामारीले यी दुई पक्षबीच तनावको स्थिति सिर्जना भएको छ।
_medium.jpg)
_medium.jpg)
_medium.JPG)
